| « ماه عزاداری شیعیان | مثل شاخه هاي گيلاس » |
ایام تَشریق ( ایام معدودات ) روزهاى یازده، دوازده و سیزدهم ذیحجه است.
معنای لغوی
تشریق، از ریشة شرق، در لغت به معنای طلوع خورشید آمده است. بنابر نظر غالب، چون در این سه روز حاجیان گوشتهای قربانی را تکه تکه، و در نور آفتاب خشک می‌کرده اند، آن را ایام تشریق نامیده اند. به نظر برخی، چون ذبح قربانی تنها در صورت بر آمدن آفتاب جایز است، یا ازاین‌رو که حاجیان در ایام جاهلیت می‌گفته اند:
«اَشْرِقْ ثَبِیرُ کَیْم’ا نُغیر» (ای ثبیر (نام کوهی در مکه) در نور آفتاب داخل شو تا قربانی کنیم)، این ایام را تشریق گفته اند.
ایام معدودات
مفسران شیعه و سنّی عموماً « ایام معدودات » [۱] را ناظر به ایام تشریق دانسته‌اند و در تأیید آن به روایات استناد جسته اند [۲] [۳] [۴] [۵]
در تفسیر «ایام معلومات» [۶] در این‌که مقصود، ایام نحر و قربانی کردن است، اتفاق نظر وجود دارد، اما درباره تعیین مصداق آن اختلاف هست. شافعی، حسن بصری، مجاهدبن جبر و دیگران آن را دهة اول ذیحجّه، و بعضی دیگر عید قربان و سه روزِ بعد از آن دانسته اند. مفسران شیعی نیز، برخی نظر اول و برخی [۷] با استناد به روایات اهل بیت علیهم‌السلام رأی دوم را بر گزیده اند [۸] [۹] [۱۰]
در حوادث سال نهم هجرت آورده‌اند که پیامبر اکرم صلی اللّه علیه وآله وسلم در موسم حج ، علی علیه‌السلام را مأمور به قرائت آیات نخستین سورة برائت برای حجاج کرد؛ این واقعه را در ایام تشریق دانسته اند [۱۱] [۱۲] [۱۳] همچنین پیمان عقبة دوم میان پیامبر و انصار ، که به هجرت آن حضرت به مدینه انجامید، نیز در روز دوم این ایام در سال سیزدهم بعثت رخ داده است. [۱۴] [۱۵] [۱۶] [۱۷]
منشا لغوی
ایّام، جمع یوم (روز) [۱۸] و تشریق بر وزن تفعیل به معنای خشک کردن گوشت در آفتاب [۱۹]، زیبا و نورانی شدن صورت [۲۰] [۲۱] ، روی به سوی مشرق کردن [۲۲] [۲۳] و نماز عید [۲۴] است و تعبیر «ایّام تشریق» به صورت ترکیبی در اصطلاح فقه به روزهای یازدهم تا سیزدهم [۲۵] [۲۶] [۲۷] و به نظر برخی به روزهای دهم تا سیزدهم ذیحجّه [۲۸]اطلاق می‌شود. روز دهم «یوم‌النحر»، روز یازدهم «یوم‌القر»، روز دوازدهم «یوم‌النَفْر الاوّل» و روز سیزدهم «یوم‌النَفْر الثانی» یا «یوم‌الصدر» نام‌دارد. [۲۹] [۳۰] [۳۱] ابن اثیر می‌گوید: نامیدن روزهاى یاد شده به ایام تشریق یا بدین علّت است که گوشت‌هاى قربانی در این ایام، تکه تکه شده، در آفتاب خشک مى‌شدند و یا بدین جهت که تا خورشید بر نیاید، قربانی انجام نمى‌گیرد. [۳۲]
1. ↑ بقره/سوره۲، آیه۲۰۳.
۲. ↑ محمدبن حسن طوسی، التبّیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۱۷۵.
۳. ↑ محمدبن احمد قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج۲، جزء ۳، ص۱ـ۳.
۴. ↑ ابن عربی، احکام القرآن، ج۱، ص۱۹۸.
۵. ↑ سیوطی، ج۱، ص۲۳۴.
۶. ↑ حج/سوره۲۲، آیه۲۸.
۷. ↑ طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن،ج۱۴، ص۳۷۰.
۸. ↑ محمدبن عمر فخررازی، التفسیر الکبیر، ج۵، ص۲۱۰.
۹. ↑ طبرسی، ج۷، ص۱۲۹.
۱۰. ↑ سیوطی، ج۴، ص۳۵۶.
۱۱. ↑ محمدبن حسن طوسی، التبّیان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۱۶۹.
۱۲. ↑ محمدبن عمر فخررازی، التفسیر الکبیر، ج۱۵، ص۲۱۸.
۱۳. ↑ مجلسی، ج۲۱، ص۲۷۳.
۱۴. ↑ طبری، تاریخ (بیروت)، ج۲، ص۳۶۰.
۱۵. ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۱، ص۶۱۲.
۱۶. ↑ مجلسی،بحار الأنوار، ج۱۹، ص۲۴۲۵.
۱۷. ↑ مجلسی،بحار الأنوار، ج۱۹، ص۴۷.
۱۸. ↑ لسان العرب، ج۱۵، ص۴۶۶، «یوم».
۱۹. ↑ لسان‌العرب، ج۷، ص۹۶.
۲۰. ↑ لسان العرب، ج۷، ص۹۶، «شرق».
۲۱. ↑ مجمع البحرین، ج۲، ص۵۰۴.
۲۲. ↑ لسان العرب، ج۱۰، ص۱۷۴.
۲۳. ↑ مجمع‌البحرین، ج۲، ص۵۰۴، «شرق».
۲۴. ↑ مجمع البحرین، ج۲، ص۵۰۴، «شرق».
۲۵. ↑ التفسیرالکبیر، ج۵، ص۲۱۰.
۲۶. ↑ کنزالعرفان، ج۱، ص۳۱۹
۲۷. ↑ مجمع‌البحرین، ج۲، ص۵۰۴، «شرق».
۲۸. ↑ المیزان، ج۱۴، ص۳۷۰.
۲۹. ↑ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۴۴.
۳۰. ↑ قواعد الاحکام، ج۱، ص۴۵۰
۳۱. ↑ جامع المقاصد، ج۳، ص۲۷۹.
۳۲. ↑ النهایة (ابن اثیر)، واژه «شرق».
برگرفته از فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۱، ص۷۷۶ - ۷۷۸
سایت پژوهه
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ایام تشریق»، شماره۳۵۶۵.
موضوعات: وقايع روز
فرم در حال بارگذاری ...
 |
